Porady

Mobbing w pracy – jak go rozpoznać?

Konflikty między pracownikami, atmosfera nieufności i niezdrowej rywalizacji, a także niejasne kryteria awansowania zniechęcają do wydajnej pracy zespołowej. Sytuacja tylko się pogarsza, jeżeli konflikt zamienia się w mobbing. Czym on właściwie jest? Jak go rozpoznać? Sprawdź.

30 sty 2023

Mobbing w pracy – czynniki ryzyka

Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają, że na występowanie mobbingu narażone są przede wszystkim firmy ze sztywną strukturą organizacyjną. Co to oznacza w praktyce? Charakterystyczną cechą takiego systemu jest atmosfera strachu i niepewności, a także ciągła kontrola i stresujące środowisko pracy. Zazwyczaj nie dba się wówczas o dobre, partnerskie relacje między kierownictwem a pracownikami, którzy na domiar wszystkiego zmuszani są do ciągłej rywalizacji. Z biegiem czasu najważniejsze staje się więc wykonywanie określonych zadań, a nie – wychodzenie z inicjatywą. Mobbingowi w pracy sprzyjają też częste kłótnie i konflikty, strach przed zwolnieniem, ograniczona możliwość awansu, brak sprawiedliwego wynagrodzenia za pracę lub nieodpowiednio wykwalifikowana kadra zarządzająca. Komunikacja między przełożonym a poszczególnymi członkami zespołu sprowadza się wówczas niemal wyłącznie do wydawania poleceń i nakazów, których należy bezwzględnie przestrzegać.

Oczywiście za jego występowanie bardzo rzadko odpowiedzialny jest tylko jeden czynnik. W niesprzyjających okolicznościach nawet pozornie nieszkodliwe napięcia i spory mogą stopniowo rosnąć w siłę, przybierając postać mobbingu. Specjaliści podkreślają, że ofiarami takich działań bardzo często okazują się osoby zatrudnione na stanowiskach, które typowo przypisywane są przedstawicielom innej płci. Kiedy jeszcze jesteśmy na nie narażeni? Prawdopodobieństwo wzrastać ma m.in. w przypadku upośledzenia lub choroby, problemów z adaptacją, odmiennego wyglądu lub zachowania, a także kłopotów z wydajnością. Negatywny sposób postrzegania danego pracownika najczęściej nie ma jednak bezpośredniego związku z jego charakterem, lecz organizacją i kulturą pracy. Skierowane wobec niego zarzuty zwykle okazują się przy tym nieuzasadnione. Przyczyną mobbingu w pracy może być więc m.in. zazdrość o osiągane wyniki, doświadczenie zawodowe lub wysokie kompetencje.

Sprawdź także: Toksyczne środowisko pracy. Sygnały ostrzegawcze

Mobbing w świetle prawa

Pojęcie mobbingu zostało wprowadzone do polskiego Kodeksu pracy, by wzmocnić ochronę pracownika, dbać o jego interesy i zapewnić mu komfort, zdrowie i spokój psychiczny. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawcy muszą więc nie tylko zapobiegać podobnym sytuacjom, ale też reagować, gdy zaobserwują pierwsze przejawy nieodpowiedniego zachowania. Kiedy dochodzi do mobbingu? Najczęściej wyróżnia się trzy podstawowe elementy, które muszą wystąpić jednocześnie, abyśmy mogli potwierdzić, że mamy do czynienia z tym problemem.

Specjaliści podkreślają, że incydenty takie muszą być celowe, systematyczne i powtarzające się przez dłuższy czas. Innym ważnym składnikiem jest przemoc, która zwykle ma charakter psychiczny. Nie tylko przełożony, ale też współpracownicy mogą wówczas stosować m.in. przemoc słowną, groźby, zastraszanie lub szykany. Wyszczególnione to zostało również w ustawowej definicji, która weszła w życie 1 stycznia 2004 roku:

Mobbing oznacza działania bądź zachowania dotyczące pracownika albo skierowane przeciwko pracownikowi, które polegają na długotrwałym i uporczywym nękaniu albo zastraszaniu tego pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę zawodowej przydatności, powodujące bądź mające na celu poniżenie czy też ośmieszenie pracownika, izolowanie go bądź wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Warto pamiętać, że jednorazowe lub nawet powtarzające się kilka razy działania zgodnie z prawem nie mogą być więc uznane za mobbing.

Przeczytaj również: Dyskryminacja w pracy – kiedy do niej dochodzi?

Mobbing w pracy – jak go rozpoznać?

Zachowania mobbingowe da się podzielić na kilka różnych kategorii. Czasami zakłócają one proces komunikowania się lub negatywnie wpływają na relacje społeczne. Innym razem mają one osłabić wizerunek osoby poszkodowanej, podważyć jej zawodową pozycję lub zmniejszyć jej poczucie bezpieczeństwa. Jesteś ofiarą mobbingu? Pamiętaj, że przepisy prawa pracy przewidują w takich sytuacjach dwa podstawowe rodzaje roszczeń, których możesz dochodzić w ramach postępowania sądowego: odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Nie jesteś pewien, czy niewłaściwe zachowanie ze strony przełożonego lub innych członków zespołu naprawdę było mobbingiem? W takich sytuacjach najlepiej zwrócić się po poradę do specjalisty. Przed spotkaniem warto jednak przeanalizować dotychczasowe doświadczenia na własną rękę. Na co zwrócić uwagę? Za przykład mobbingu uznaje się wszystkie działania, które mogą powodować uszczerbek na zdrowiu lub zaniżyć jakość pracy, np.:

  • nieustanne krytykowanie pracy lub życia osobistego osoby poszkodowanej,
  • przerywanie jej wypowiedzi, ograniczanie możliwości zabierania głosu i agresywne odpowiadanie na jej słowa, np. krzykiem i wyzwiskami,
  • przydzielanie jej zadań bezsensownych, naruszających godność osobistą, zbyt trudnych (również tych z nierealnym terminem realizacji) lub wręcz przeciwnie – znajdujących się znacznie poniżej jej kwalifikacji,
  • wydawanie sprzecznych poleceń,
  • grożenie – zarówno ustne, jak też pisemne,
  • rozsiewanie plotek, ośmieszanie, słowne obrażanie, stosowanie wulgarnych przezwisk lub wyśmiewanie się z jej sposobu chodzenia, gestów lub niepełnosprawności,
  • nękanie po godzinach pracy, np. telefonicznie,
  • stosowanie przemocy,
  • ostentacyjne ignorowanie lub lekceważenie, izolowanie jej.

Przeczytaj również: Konflikty w pracy – jak sobie z nimi radzić?

Źródła:

  • Merecz D., Mościcka A., Drabek M., Mobbing w środowisku pracy, Łódź 2005.
  • Pawłowski M., Kułakowska A., Piątkowski Z., Mobbing jako patologia zarządzania współczesnymi organizacjami, „Postępy techniki przetwórstwa spożywczego” 2019, nr 2, s. 155-166.

Tagi
Czytaj więcej